De verkiezingen
Tussen 6 en 9 juni vinden de verkiezingen in verschillende Europese landen plaats, afhankelijk van de lidstaat. In Nederland is dit op 6 juni van 07:30 tot 21:00 uur. Ditmaal kiest Nederland 31 EP-leden, 5 meer dan bij de Europese verkiezingen in 2019. Dit is te danken aan het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie en omdat de Nederlandse bevolking is gegroeid. Het totale aantal zetels in het Europees Parlement neemt ook toe: van 705 naar 720.
Kandidaten en Spitzenkandidaten
Hoewel wij bij Castro al op 9 april het eerste Europese verkiezingsdebat van 2024 hebben georganiseerd (het kan hier worden teruggekeken), hoeven de deelnemende partijen hun definitieve kandidatenlijst pas op 23 april te publiceren. Het Europees Parlement (EP) is verdeeld in verschillende politieke groepen, bestaande uit leden van gelijkgezinde politieke partijen uit verschillende EU-landen:
- Europese Volkspartij (EVP) – centrumrechts.
- Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D) – centrumlinks.
- Renew Europe – liberaal, centristisch.
- Groenen/Europese Vrije Alliantie (Groenen/EVA) – milieu en regionale belangen.
- Identiteit en Democratie (ID) – rechts-nationalistisch.
- Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) – conservatief, eurosceptisch.
- De Linkse Fractie in het Europees Parlement (GUE/NGL) – links, antikapitalistisch.
Het concept van “spitzenkandidaten” werd geïntroduceerd om het democratisch proces te versterken door de kandidaten voor het voorzitterschap van de Europese Commissie te koppelen aan de Europese verkiezingen. Spitzenkandidaten zijn de “lijsttrekkers” van elke politieke groep. Het idee is dat de groep die de verkiezingen wint, zijn spitzenkandidaat als voorzitter van de Commissie zou voordragen. Dit proces was succesvol in 2014 toen Jean-Claude Juncker van de EVP na de verkiezingen werd verkozen. In 2019 werd echter afgeweken van deze procedure, wat vragen opriep over de toekomst van het spitzenkandidaatsysteem. Interessant is dat de EVP nu Ursula von der Leyen, de huidige voorzitter van de Europese Commissie, naar voren heeft geschoven. Dit lijkt haar een goede kans te geven om haar voorzitterschap voort te zetten en een andere spitzenkandidaat voorzitter van de Commissie te worden.
Afgelopen termijn
Belangrijke stappen zijn gezet door het Europees Parlement in de periode van 2019 tot 2024. Een hoogtepunt van deze periode is de lancering van de Europese Green Deal. Deze ambitieuze strategie streeft ernaar Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken. De Green Deal omvat een breed scala aan maatregelen, waaronder investeringen in schone energie, het verminderen van broeikasgasemissies en het bevorderen van duurzame landbouwpraktijken. Dit initiatief heeft veel aandacht gekregen van zowel voor- als tegenstanders en zal waarschijnlijk een centraal thema blijven tijdens de komende verkiezingscampagnes.
Tijdens de COVID-19-pandemie pleitte het Parlement voor maatregelen om de gezondheidszorg te ondersteunen, economisch herstel te stimuleren en grensoverschrijdende samenwerking te versterken. In april 2024, na bijna tien jaar discussie, stemde het Europees Parlement in met het migratiepact, wat leidde tot een nieuw en strenger Europees asiel- en migratiebeleid.
Verder stonden onderwerpen als digitalisering en sociaal beleid hoog op de agenda, evenals samenwerking op het gebied van handel, veiligheid en klimaatverandering. Dit leidde tot de Consumentenagenda, European Health Data Space, DMA, DSA, AI Act, en meer.
Populistische verschuiving
In de komende verkiezingen kunnen we een politieke verschuiving verwachten. Hoewel de klassieke machtsblokken van de EVP en S&D volgens de huidige peilingen redelijk gelijk lijken te blijven ten opzichte van vijf jaar geleden, vertoont de nationalistische ID-groep en de conservatief-rechtse ECR aanzienlijke groei, terwijl de Groenen en Liberalen naar verwachting zetels verliezen. De radicale rechtse partijen in Europa vinden elkaar in hun verzet tegen de EU; of het nu gaat om klimaat, de rechtsstaat of de asielcrisis. Deze politieke verschuivingen zullen dus ongetwijfeld de agenda van de nieuwe Commissie beïnvloeden.
Onder de Nederlandse partijen staat de PVV voor een grote overwinning. De partij heeft nu 0 zetels in het EP, wat volgens een recente Ipsos I&O-peiling kan oplopen tot 9. Dit wordt gevolgd door GroenLinks-PvdA met 6 en VVD met 5 zetels. Op afstand volgen vier partijen met twee zetels: D66, Volt, NSC en CDA en drie partijen met één zetel: BBB, Partij voor de Dieren en SP.
In de campagne zullen thema’s zoals klimaatverandering, migratie, de Russische invasie van Oekraïne, het conflict tussen Israël en Hamas en de mogelijke terugkeer van Donald Trump de agenda bepalen.
In de volgende blog bespreken we de belangrijkste kwesties die naar verwachting een rol zullen spelen in de komende Europese wetgevende periode van 2024-2029.